TRADICIONAL E TROBADORESCO


O tradicional e o trobadoresco na lírica medieval galego-portuguesa
En Galicia, o reino medieval máis vello de Europa, temos moitos indicios da existencia dende vello dunha tradición oral popular que crearía cantigas entre elas un tipo de canción feminina de temática amorosa, interpretada polas mesmas mulleres, tradición que, en boa medida, persistiu ata os nosos días a través das cantadeiras.
Mais a literatura culta escrita en galego-portugués non comezará ata o século XIII coa chegada da moda do Lirismo Provenzal grazas ao Camiño de Santiago que trouxo a Compostela en peregrinación cos nobres occitanos as ideas do amor cortés ou trobadorismo e os seus gustos poéticos.

Deste encontro entre a canción feminina tradicional e a lírica trobadoresca da Provenza comezan a escribirse as nosas cantigas en galego-portugués por autores galegos que tomando como modelos a lírica tradicional oral autóctona e o trobadorismo crearán os xéneros que hoxe coñecemos das cantigas de amigo, as de amor e as de escarnio e maldicir. Este vai ser neste curso un dos obxectivos principais de estudo. Deberemos distinguir nas nosas cantigas elementos tradicionais, ou autóctonos, dos trobadorescos, ou provenzais.

O Tradicional ou autóctono:
Elementos preexistentes propios xa das cantigas anteriores á chegada da influencia trobadoresca e que logo permanecen nas cantigas de amigo sobre todo:
- Canta unha muller
- Espazos naturais abertos (mar, romarías, fontes,...)
- Simbolismo erótico da natureza (flores, auga, arboreda...)
- Ausencia do namorado (amigo) 
- Elementos formais de repetición (refrán , leixaprén)

A chegada do lirismo Provenzal e a moda do “amor cortés”:
A teoría do amor cortés chegada a Compostela dende Occitania e Provenza (terras que hoxe son Francia) supón unha concepción platónica do amor que naceu no século XI cos seguintes trazos:

-Total submisión do namorado á dama (de aí que se lle chame “senhor” á namorada).
- A amada sempre está distante e é admirada pola súa perfección física e moral (velida e fremosa)
- A distancia da namorada provoca a coita/ cuita de amor (a queixa, a dor do namorado).
- Os namorados nobres para poderen comunicarse pasan por varias etapas, dada a inaccesibilidade da namorada (frecuentemente é un amor adúltero). A primeira é de suspirante (fenhedor na que non ten contacto coa namorada, pero a desexa ver) unha segunda suplicante (precador) naque o contacto existe, pode falar con ela para expoñer o seu amor e unha terceira e que case nunca se dá na lírica galego-portuguesa a de entendedor e drut que son etapas de éxito nos que a namorada corresponde ao amor.

AUTORÍA DAS CANTIGAS DE  AMIGO:
 eles ou elas?

Aínda hoxe, a corrente maioritaria dos estudos de Literatura Medieval consideran que as cantigas de amigo eran obra de trobadores homes que adoptaban nestes temas papeis femininos. No entanto, hai correntes que apostan por considerar que os personaxes aos que se lles atribúe a autoría destas cancións unicamente as terían interpretado e non serían os seus autores.

Ria Lemaire, especialista na relación entre literatura oral e escrita defende que “Os trobadores non crearon as cantigas de amigo galego-portuguesas, só foron os seus transmisores. Na realidade, estas composicións foron un labor colectivo de mulleres no campo da literatura oral”. Segundo as súas ideas, estes textos fundacionais das nosas letras farían parte do noso patrimonio inmaterial.

Ampliar información sobre a autoría das cantigas de amigo


O xénero das CANTIGAS DE AMIGO: subtipos e distinción tradicional/trobadoresco:

As cantigas de amigo máis fieis á tradición da canción feminina empregan cobra(estrofa) de dous versos pareados máis un refrán e seguen un paralelismo perfecto, mesmo o leixaprén. O espazo é sumamente importante. Escenas da vida rural na fonte, no río , ante o mar, na romaría ou bailando coas amigas. Expresan ou ledicia polo encontro co amigo ou pena pola ausencia deste. A paisaxe está sempre inzada de simbolismo.

Mia irmana fremosa, treides comigo

a la ygreia de Vigo, u é o mar salido.

E miraremos las ondas.

Mia irmana fremosa, treides de grado

a la ygreia de Vigo, u é o mar levado.

E miraremos las ondas.

A la ygreia de Vigo, u é o mar salido,

e verra i mia madre e o meu amigo.

E miraremos las ondas...



Un segundo tipo de cantigas que respecta o paralelismo, lévanos a ambientes domésticos: a namorada falando coa nai ou as amigas, achegándose a expresar con maior profundidade os estados psicolóxicos da namorada.

Digades, filha, mía filha velida

por que tardastes na fontana fría.

Os amores ei

Digades, filha, mía filha louçana

por que tardastes na fría fontana.

Os amores ei

-          Tardei, mía madre, na fontana fría,

cervos do monte a augua volvían.

 Os amores ei....


Un terceiro grupo será o que se incorpora plenamente á estética trobadoresca, sentimentos da muller que responden ao amor cortés, poden perder o refrán, mesmo a estrutura paralelística. Estes modelos son máis urbanos e/ou do medio cortesán que os rurais. Uns e outros elementos poden e adoitan aparecer mesturados nunha mesma cantiga.

A continuación podedes escoitar, Leliadoura, un exemplo destas cantigas máis influenciadas polo amor cortés na versión moderna de Amancio Prada dunha cantiga de Pero Eanes Solaz, na que unha namorada velida, é dicir "fermosa" non é capaz de durmir na espera do seu amado:

Eu, velida, non dormia,

lelia doura,

e meu amigo venia,

edoi lelia doura!


Non dormia e cuidava,

lelia doura,

e meu amigo chegava,

edoi lelia doura!

 

O meu amigo venia,

lelia doura,

e d'amor tan ben dizia,

edoi lelia doura!

 

O meu amigo chegava,

lelia doura,

e d'amor tan ben cantava,

edoi lelia doura!

 

Muito desejei amigo,

lelia doura,

que vós tevesse comigo,

edoi lelia doura!

 

Muito desejei amado,

lelia doura,

que vós tevesse ao meu lado,

edoi lelia doura!

 

Leli, leli, par Deus, leli,

lelia doura,

ben sei eu quen non diz leli,

edoi lelia doura!

 

Ben sei eu quen non diz leli,

lelia doura,

demo é quen non diz lelia,

edoi lelia doura!


CUESTIÓNS PARA PRACTICAR RECURSOS A IDENTIFICAR NAS CANTIGAS DE AMIGO

1- Proba a rematar ti a primeira cantiga: Mia irmana fremosa, treides comigo... escribindo a súa cuarta estrofa  usando a técnica do leixaprén (fíxate no segundo verso da primeira estrofa que é igual ao primeiro verso da terceira, só terás que repetir o segundo verso da segunda estrofa como primeiro da cuarta estrofa e logo para o segundo verso buscar a rima e o paralelismo. 

 Observa un exemplo de leixaprén na seguinte cantiga:



2- Proba a rematar a segunda cantiga:  Digades, filha, mía filha velida... imitando de novo os seus recursos de repetición: leixaprén e paralelismo. 

3- Indica os espazos nos que se desenvolven estas cantigas. En cal destas tres composicións ten máis relevancia? En cal priman os sentimentos interiores sobre os espazos? Cal ten maior contido tradicional  e cal maior contido trobadoresco? Indica sempre o por qué.

Comentarios

Publicacións populares deste blog

COMENTAR UNHA CANTIGA MEDIEVAL

Contidos da proba da 1ª Avaliación 23/24