COMENTAMOS TEXTOS DE ROSALÍA?
Adios rios, adios fontes,
Adios regatos pequenos,
Adios vista dos meus ollos
Non sei cando nos veremos.
Miña terra, miña terra, 5
Terra donde m' eu criei,
Ortiña que quero tanto,
Figueiriñas que prantei.
Prados, ríos, arboredas,
Pinares que move o vento, 10
Paxariños piadores,
Casiña dó meu contento,
Muíño d' os castañares,
Noites craras de luar,
Campaniñas trimbadoras 15
Dá igrexiña dó lugar,
Amoriñas d' ás silveiras
Qu' eu lle dab' ó meu amor,
Camiñiños antr' ó millo,
Adios, para sempr' adios! 20
Adios groria! Adios contento!
Deixo á casa onde nacín,
Deixo á aldea que conoço,
Por un mundo que non vin!
Deixo amigos por estraños, 25
Deixo á veiga pólo mar,
Deixo, en fin, canto ben quero...
¡Quen pudera non deixar!...
. . . . . . . . . . .
Mais son prob' e mal pecado.
A miña terra n' é miña, 30
Qu' hastra lle dán de prestado
A veira por que camiña
O que naceu desdichado.
Téñovos pois que deixar.
Hortiña que tanto amei, 35
fogueiriña dó meu lar,
Arboriños que prantei,
Fontiña do cabañar.
Adios, adios, que me vou,
herbiñas do camposanto, 40
Donde meu pai s' enterrou,
Herbiñas que biquei tanto,
Terriña que nos criou.
branca como un serafín; 45
lévovos no corasón:
pedídelle a Dios por min,
miña Virxe da Asunción.
Xa se oien lonxe, moi lonxe,
as campanas do pomar; 50
para min, ai!, coitadiño,
nunca máis han de tocar.
Xa se oien lonxe, máis lonxe...
Cada badalada é un dolor;
voume soio, sin arrimo... 55
Miña , terra, adios!, adios!
Adios tamén, queridiña!....
Adios por sempre quizais!...
Dígoch' este adios chorando
Desd' a veiriña do mar. 60
Non m' olvides, queridiña,
Si morro de soidás....
Tantas légoas mar adentro....
¡Miña casiña! meu lar!
Cantares gallegos (poema 15)
NOTA: 1- Este texto que Rosalía de Castro
publicou en Cantares Gallegos en 1863 apareceu retocado despois dunha primeira
edición en 1861 na que incluía a seguinte estrofa entre os versos 33 e 34 que
logo a autora suprimiría en 1863:
Por
xiadas, por calores
desde que
amañece o día
dou
á terra os meus sudores,
mais
canto esa terra cría
todo... todo é dos señores
2-
Seguindo as palabras de Anxo Angueira indicamos que os versos iniciais
que foron incluídos por vez primeira en 1863 como glosa da tradición oral
popular tratan dunha inofensiva despedida que Rosalía transformará e elevará
cos seus versos, como veremos, nunha poderosa reivindicacón política de
denuncia da emigración.
Localización: Nun contexto onde Galicia
sofre como un dos problemas máis acuciantes a emigración consecuencia da
inxusta distribución da propiedade da terra que forzaba a abandonar a súa
patria a milleiros de labregos, Rosalía escribe este poema nun poemario no que
pretende dignificar Galicia e identificarse co seu pobo a través da denuncia
dos graves problemas que arrastra a súa poboación máis humilde, achegándose ás
súas xentes tanto co uso da súa lingua como dos recursos habituais (as coplas e
o estilo característico do que a poesía de tradición oral fai uso).
Asunto, tema e punto de vista: Rosalía
neste poema realiza unha despedida que protagoniza un mozo que se ve obrigado a
emigrar, causa dun longo e dilatado adeus da paisaxe e da terra que o veu
medrar, dos espazos cargados de sentido e emocións, que lle confiren unha identidade
e a terra na que deixa aos seres que ama.
O
mozo escollido por Rosalía é un eu escénico que dirixe ese monologado adeus
constante á súa terra, que se converte en paraiso perdido. O tema é pois o
sentimento de perda forzosa do emigrante, ese eu que deixa o seu a causa da emigración converte a este mozo
galego nun representante do pobo pobre e emigrante, no que Anxo Angueira define como suxeito
político unha especie de alegoría da Galicia dos desposuidos condenada á
emigración.
Estrutura: O poema podémolo dividir en dúas
grandes partes, Gutiérrez Izquierdo establece pola contra seis partes: a
contorna da aldea, a casa, o motivo da emigración, o cemiterio e a igrexa, e na
beira do mar xa, a súa amada. Nas
estrofas I-V como unha presentación da despedida, unha enumeración na que
reforza o carácter definitivo da separación: adios para sempre para logo realizar unha despedida máis íntima
ao que se suma un sentimento de perda (deixo... deixo... a terceira parte, xusto no centro do poema
presenta na que se especifica a causa ou motivo polo que emigra, un verso
substantivo a miña terra n' é miña.
Trátase dun paradoxo que maxistralmente responde ao por que o mozo, a
xente de Galicia ten que abandonar forzosamente a súa terra: A propiedade da
terra. Hai formalmente un cambio de tipo
de estrofas que acompaña tamén este destacado cambio de contido que interrompe
a despedida para indicar a causa da marcha. Logo o lector vai visualizando
coa voz lírica nunha especie de viaxe da
aldea ata o peirao cada cousa da que se despide o mozo emigrante. Todo o mundo
establece o cambio de intensidade a partir do verso 30, co cambio de coplas ás
quintillas centrais. Hai catro quintillas, a terceira e a cuarta quintillas
poden considerarse unha cuarta parte (estrofas X e XI) de despedida dos mortos
e relixiosa-espiritual. A quinta coas
campás indicando afastamento da terra e a sexta a despedida final da amada.
A linguaxe, no nivel semántico: As cadeas
léxicas relacionadas coa despedida: adiós, deixo,... combinadas coa incerteza
de volver a ver ou a rotundidade do adios para sempre ata as hipérboles si morro de soidás final van creando un ton
dramático reiterado, tenso e de perda fonda que se evidencia aínda máis por
contraste coa enumeración de elementos da paisaxe dos que se despide e que van
configurando un locus amoenus poliédrico ao longo do poema, marco referencial
que se vai convertendo en materia central coa accumulatio sarmentiana como
figuras destacable. O uso da antítese para ir marcando, asentando o dramatismo
da despedida, deixo amigos por estraños, deixo veiga polo mar. Xa suliñamos a transcendencia do paradoxo
central que denuncia a propiedade das terra. A palabra terra pode entenderse
como unha diloxía, na que ademais de terreo para o cultivo, terra sexa, patria,
país.
Nas quintillas á accumulatio engádenselle
os diminitivos cargados de sentimento e querencia. que confiren á paisaxe un
valor simbólico evidente.
E realmente significativo destacar o ton
acuciante de desespero ese voume soio, sen arrimo nunca mais han de tocar... cando o personaxe
escollido por Rosalía xa é paradoxalmente máis que un eu un nós. Lembremos que eran
centos e miles os galegos que emigraron daquela. Outra proba deste sentido
colectivo do personaxe que nos fala neste poema está, como sinala Angueira, na
inconcreción da paisaxe descrita que non se corresponde con ningún lugar
concreto identificable da nosa xeografía e polo tanto ese paraíso perdido pode
facer referencia, claramente, a calquera punto da nosa terra, ser por estensión
Galicia.
No nivel
morfosintáctico: Anáforas e paralelismos que inciden e reiteran a
intensidade ritmicamente lenta dos adeus da despedida e na desesperación da
perda fonda.
No nivel fonético: Gutiérrez Izquierdo indica un posible fonosimbolismo dos ditongos
decrecentes ei, ai que suxiren unha queixa do mozo emigrante.
Valoración: Rosalia de Castro logra con
estes versos sobre o sentimento de perda da terra propia, un alegato contra emigración de carácter
universal, sendo como é a dignidade de Galicia e as preocupacións das súas xentes humildes o centro de interese do
seu poemario, Cantares Gallegos. Unha temática social patriótica utilizando
glosas da tradición oral e un estilo popularizante lograr a maior empatía
posible co suxeito político seleccionado e ao que interpela. Un ton crítico ante unha situación que viven miles de galegos, que parte do sentimento persoal de perda do propio para denunciar unha situación social inxusta. Convértese con poemas coma este na
representante máis singular do Rexurdimento Pleno nunha Galicia na que se vai
abrindo camiño lentamente ao longo do XIX ás marcas ideolóxicas dos primeiros
galeguismos.
Comentarios
Publicar un comentario